Weimar HStA, EGA, Reg. E 141, fol. 213r–214v (Ausf. eighd.); DV v. a. Hd. fol. 214v: Statum conventus theologici et ex adversa parte monstrum ali indicat etc.

Druck: Ganzer/Zur Mühlen, Akten, Bd. 3,1, Nr. 82 , S. 135–136; Corp. Reform. IV, Nr. 2213, Sp. 256–258.

Convenit inter deputatos dominos theologos de articulo iustificationis, quem iam mittimus ad illustrissimum principem nostrum. Et iudicatur a nostris theologis, quotquot ego hic audivi, consentaneus confessioni et apologiae, quae in omnem eventum, ut puto, copiosior et ecplicacior, salva manebit nec ei illa in re derogetur. Nam si hic articulus de iustificatione a principibus et statibus alterius partis adprobatus fuerit et in aliis quoque de quo plurimum ambigo concordia consentanea veritati iniri posset, volunt nostri nihilominus confessionem manere integram et illibatam idque pars altera, si veram volet concordiam, non gravatim feret aut concedet, cum alioqui aut nulla aut parum durabilis futura esset concordia. Verum non possum mihi persuadere ullo modo, quod de hac tanta causa, in qua tam multae sunt non verbales, sed reales controversiae, tam facile convenire possit. Video enim per dei graciam nostros constanter veritatem retinere et tueri, quam tamen pars altera ferre non poterit, actum siquidem esset de ipsorum regno, si recepta veritate pia et christiana reformatio, ad quam tamen caesar propensus videtur, instituenda esset. Ideoque isti difficulter veritati locum dabunt, sed quaerent latebras et effugia et fortassis fucosam conciliationem reciperent, a qua nostri non immerito abhorrent. Multis contentionibus res eo tandem perducta est, ut articulus de iustificatione eo, quo videbit dominatio vestra, modo conscriberetur. Licet verba quaedam etiam habeat a nostris non adeo usitata, tamen in sentencia et substancia nostris omnibus placet. Nunquam enim antea pars altera ea concedere voluit, quae in hoc articulo adperte probat et confitetur. Idque testantur omnes ipsorum libri. Sed fortassis vix recipietur hic articulus ab omnibus nisi integra fiat concordia, quae est impossibilis. Nam hodie etiam admodum gravis fuit contentio de sacramento eucharistiae. Volunt enim illi restitui veterem morem includendi eucharistiam in ciboriis, ut vocant, circumgestandi, adorandi etc., item, recipi et adprobari transsubstantiationem, ut maiori specie missas suas retineant et defendant. Haec nostri adprobare noluerunt unde videtur futurum, ut tota illa ratio conciliandi desinat, quod, si fit, haud dubie in gloriam evangelii fiet. Nam et status et theologi nostri per dei graciam forti et constanti sunt animo. Et dixit dominus Philippus saepius audiente domino de Granuella, quod potius mori velit quam a veritate evangelica discedere aut aliquid contra suam conscienciam adprobare. Et alii duo theologi etiam se hactenus bene gesserunt. Et inprimis Pistorius, qui constantissime semper Philippi sentenciam amplectitur. Macedo vero ipse etiam constans est et iubet theologos veritati insistere nec ab ea cedere. Ac videt fortassis iam magis magisque, quod conciliationes tales sunt impossibiles, sed fortassis, ut speratur, hoc boni inde existere posset, ut caesar non nihil de his negociis informetur, quem dixit ipse, etiam Granuella piam et christianam reformationem ecclesiae cogitare et moliri multis etiam invitis. Sed de his brevi plura.

Boni hic plurimi cuperent adesse illustrissimum principem nostrum, persuasi eius praesentiam publice et privatim profuturam esse. Sed dux Henricus brunsvicensis cuperet hoc quibus posset modis impeditum. Ideoque instigavit episcopum Misnensem, ut duriter et contumeliose contra illustrissimum principem nostrum et ducem Henricum Saxoniae apud caesarem querelam institueret, quam principi illustrissimo misimus. Et tamen ille ipse lupisacculus in communi odio est omnium bonorum. Nam quotidie magis magisque eius animus innotescit.

Intra biduum deo volente iterum scribam dominationi vestrae. Interim enim videbimus, an sint ulterius negotia successura vel ne. Vix enim videtur mihi fieri posse, quod illum scopulum, in quo iam res haerent, superemus. Sed est causa deo commendanda, qui pro sua bonitate piis non deerit. Nobis iniunctum fuit a principio, ne haec negocia evulgemus. Ideoque nemini nisi vestrae dominationi quidquam scribere volui, quam non duxi haec celanda et, quae videbuntur, illustrissimo principi significabitis. Nec dubitet eius celsitudo de nostrorum constancia.

Habetis Wittenbergae quosdam exploratores. Nam literae quaedam domini Philippi, quas eo scripserit et quaedam de rebus huius conventus et item personis quibusdam significaverit, huc relatae sunt et venerunt in quorundam principum manus ad praegravandum Philippum odio. Et illi fortassis a Moguntino, ut existimatur, subornati sunt. Ideoque bonum esset, ut ista caverentur. Haec properans scripsi optimo animo meque dominationi vestrae et patrono amantissimo commendo. Resalutant dominationi vestrae princeps Anhaldinus et alii et inprimis dominus Philippus, Dr. Bleichart et dominus Crucigerus, qui sua officia dominationi vestrae deferunt. Bene valeat dominatio vestra. Datum Ratisponae, die 5. Maii anno domini 1541.