Druck 1: Bucer, Acta colloquii, pag. 94b-97b.

Weitere Drucke: Ganzer/Zur Mühlen, Akten, Bd. 3,2, Nr. 206 , S. 599–602; Braunisch, Johannes Gropper. Briefwechsel, Bd. I, Nr. 56, S. 190–196; Walch, Bd. 17, Nr. 1398, Sp. 756–761 (dt. Übersetzung); Corp. Reform. IV, Nr. 2292, Sp. 460–464.

Non dubitamus singulari Dei providentia et benignitate factum esse, ut, cum non multo post exorsa comitia, invictissimo imperatori Carolo augusto assentientibus amplissimis sacri imperii ordinibus placuisset doctorem Iohannem Eccium et nos ambos ad coloquendum de religione cum protestantibus deligere, simul etiam hoc placuerit, ut eidem colloquio illustrissima, illustres et magnificae dominationes vestrae suae maiestatis nomine partim autoritatis causa praeessent, partim ferendi testimonii gratia adessent. Ostendit enim rerum eventus, qui est praesens causae status, quam iniquis calumniis expositi essemus, nisi illustrissima, illustres et magnificae dominationes vestrae, ut debent, ita quoque velint veritati rerum gestarum testimonium perhibere.

Noverunt illae, quo pacto nos ad hanc provinciam initio vocati simus, neque enim, ut scitis, ingessimus nos ultro, sed diu ineptitudinem nostram, cum apud nostrorum principum electorum legatos et consiliarios tum apud imperatoriam maiestatem excusavimus et obtestati sumus, ut haec sarcina iumentis tanto oneri ferendo aptioribus imponeretur. Sed, ut noverunt amplissimae dominationes vestrae, auditi non sumus, protracti et adacti in hoc opus, quod alios suscepisse cuperemus, qui illud maiori cum fructu absolvere potuissent. Nunc, ubi postulatam obedientiam praestitimus et, quod in nobis fuit, summa cum fide et synceritate (Deum et conscientiam nostram testamur) non sine ingenti labore et fatigatione peregimus, non solum nullas gratias referimus, sed etiam plane immerentes gravem calumniam sustinemus, idque ab illo, a quo tale nihil suspicati sumus, et quem hoc facere ob graves et multas causas, si sui meminisset, minime deceret.

Is est doctor Eccius, collega nuper noster, qui, cum gestum colloquium, cui ipse multo tempore et quoad febri corriperetur nedum interfuit nosbiscum, sed et quodammodo pro sua autoritate praefuit, adversus omnem iniustam calumniam tueri et defendere deberet, primus omnium est, qui atrociter impetit et convellit. Vidimus enim scriptum eius, quod non ad quoslibet, sed in ipsum senatum sacri imperii principum, praelatorum et ordinum transmissum est, quo veritus non est testari sibi neque placuisse neque placere neque placiturum unquam illum librum, quem vocat insulsum, per imperatoriam maiestatem exhibitum, in quo, ut ait, tot errores et vitia deprehenderit, quem et eodem suo scripto nullis rationibus additis censoria nota damnat et indignum iudicat, ut a catholicis recipiatur, quem etiam, ut est imperatoriae maiestati post habitum colloquium redditus, se vidisse pernegat. Affingit quoque nescimus quam scripturam, quae se inscio simul cum libro imperatoriae maiestati fuerit oblata. Ad haec audivimus eum in singulos etiam articulos tam conciliatos quam non conciliatos mordaces censuras consarcinasse, quibus nihil aliud sit annixus, quam ut, si posset, astrueret, nihil esse in toto libro, ut Caesari redditus est, quod non sit vel supervacaneum vel erroneum vel nullius ad componendas has religionis discordias momenti.

Et ut haec febricitans forsan impetu magis animi quam certo iudicio effuderit, comperimus tamen illum hac sua suggestione evicisse, ut inprimis sui illustrissimi principes bavari et per hos plerique alii ad sic, ut ille vellet, sentiendum sint persuasi et non persuasi tantum, quod ad se attinet, sed etiam huc adducti, ut caesareae quoque maiestati haec, quae Eccius effutivit, quam maxime approbata velint.

Sed hoc uno nos foelices iudicamus, quod vos rebus omnibus adfuistis spectatores, quod nihil in hac tota causa vobis insciis actum sit, quinimo nihil pene vobis non mandantibus. Si privato consilio, ambitione seu ullo affectu permoti nos in hanc provinciam ingessissemus, si non in totum, quod imperatoria maiestas praescripsit, fideliter essemus insequuti, si is liber, quem imperatoria maiestas obtulit (non a nobis profectus), cum Eccio totus praelectus non fuisset, si idem a summae autoritatis viris (quibus non immerito imperatoria maiestas simul cum amplissimis ordinibus in his saltem, quae inter nos colloquutores conventa sunt, plurimum detulerit), priusquam colloquium iniremus, comprobatus non fuisset, denique si non ipse Eccius tam diu nobis in colloquio collega assedisset et maximam illam libri partem, quae eo praesente excussa est, in his, quae utrinque concordata sunt, ut sana et catholica non sua voce tantum, sed partim etiam scripturae suae testimonio recepisset, haberet forsan, quod illustrissimae, illustribus et magnificis dominationibus vestris praetexeret, ne eum plane calumniari existimarent.

Nunc autem cum illae sciant, quo consilio nos adhibiti, qua diligentia liber et per quos ante colloquium excussus, qua ratione colloquium coeptum et assidente multo tempore Eccio gestum fuerit, non est cur metuamus cum vobis ullum fucum facere posse. Imo vestrae illutrissima, illustres et magnificae dominationes, non nos tantum sumus, quae, si Ecciana persuasio obtineat, in gravem suspitionem sui muneris sibi commissi non satis fideliter acti adducantur, quo scilicet tanto tempore collationis de religione assederint et tamen de his, quae deprehendit Eccius tam obfutura et religioni et imperio, sacratissimum Caesarem non in tempore admonuerint et suam maiestatem ac omnes simul ordines cum tanta suarum rerum iactura in hoc articulo tam diu remoratae sint.

Sed gratia Deo! Illustrissima, illustres et magnificae dominationes vestrae hanc habent apud imperatoriam maiestatem inviolabilem fidem, hanc obtinent apud totum orbem suae virtutis et integritatis laudem, ut nemo dubitet, quin vobis potius quam uni Eccio in hac re fides adhibenda sit, praesertim quod vos ad colloquium istud non obiter accessistis, quod, quae ultro citroque disputata sunt, non per transitum (ut dici solet), sed attentis animis, idque ex imperatorio mandato vobis facto excepistis et memoria, non dubium est, recte et bene tenetis. Gratia item Deo, quod illustrissima, illustres et magnificae dominationes vestrae viderunt Eccium colloquio et excussioni libri usque ad articuluim de eucharistia nobiscum interesse, quod audiverunt eum omnia, quae eo usque conciliata sunt, sua voce nobiscum approbare. Gratia denique Deo, quod et ipsius Eccii manus apud nos est, qua [sic!] testatum reddere possumus toti orbi ipsum non in quovis, sed in articulo omnium maximo, qui iustificationis est, eam sententiam, quam liber Caesari oblatus complectitur, libenter approbasse, ne dicamus, quod ipse solus primus autor fuerit, quoa articulo, qui de eadem re in libro per Caesarem collocutoribus exhibito copiosior erat, expuncto, macrior iste et qui maiori explicatione, quod inter colloquendum testati sumus, indiget, sit substitutus.

Porro, qua specie, quo gestu, quibus affectibus colloquium istud peractum sit, et num ludentes an serio contulerimus, num invicem libenter cesserimus, quum ad morbum usque a quibusdam nobis laboratum sit, et vos optime scitis et actio ipsa satis declarat. Atque utinam a principibus et proceribus illis, apud quos Ecciana persuasio nimis cito, praepropere obtinuit, nostro labore in ipsorum gratiam insumpto tantum meriti essemus, ut nos prius de conciliatis articulis audissent, praesertim quod de his rationem reddere semper fuimus parati, quam eos et damnassent et per Caesarem damnandos et supprimendos suo scripto, quod Caesari maiestati offerre decreverunt, iudicassent. Sed non gravate hanc mercedem laboris et officii nostri, quam habemus cum omnibus bonis, qui rei publicae labanti bene et ex animo consultum volunt, communem referimus, a Deo optimo maximo aliam exspectaturi, si tamen illustrissima, illustres et magnificae dominationes vestrae famam et opinionem nostram ab iniqua ista calumnia vindicare non detrectent. Detrectare vero non possunt, nisi suscepti officii (praesides enim et testes totius actionis nostrae constituti sunt) immemores esse velint, et nostrae praesenti necessitati, ad quam Caesaris et illarum autoritate sumus adacti subvenire nolint. Scimus christiani hominis esse iniurias iniuste illatas patienter ferre, sed interim scimus crudelis hominis esse suam famam negligere, maxime cum hinc veritati periculum et infirmioribus scandalum imminet.

Quamobrem illustrissimam, illustres et magnificas dominationes vestras per Deum optimum maximum, cuius negotium vobis praesentibus et iubentibus egimus et peractum Eccio, priusquam liber Caesari redderetur, renunciavimus, oramus et petimus, ut pro suo officio, quo perfuncti sunt, soli veritati testimonium perhibere, et inprimis augustissimo Caesari, deinde reverendissimo legato, ad haec reverendissimis et illustrissimis electoribus, denique caeteris principi bus, praelatis et proceribus, apud quos omnium gravissime sumus traducti, scripto vestro significare velitis, quo consilio huic actioni per Caesarem adhibiti fuerimus, qua fide et diligentia in mandato negocio versati simus, breviter ut, quid vos de tota nostra actione sentiatis, publice testari dignemini, quo hoc vestro testimonio, omni prorsus exceptione maiore, opinionem nostram laesam apud omnes in integrum restituere, et calumniam, qua immerentes impetiti sumus, depellere, ac perpetua et irrefragabili testificatione fidem et innocentiam nostram toti orbi comprobare possimus. Fecerint eo illustrissima, illustres et magnificae dominationes vestrae rem se longe dignissimam et nobis plane necessariam perpetua observantia et obsequio erga eas pensandam2.